Mijn buurvrouw is laatst aangesproken door een andere buurtbewoner, wie die rare buurman nou is, met al die antennes in zijn tuin....  Tja misschien moet ik maar eens wat informatie over mijn hobby op mijn website zetten. Als mensen zelf niet meer durven te vragen, misschien is een schermpje wat laagdrempeliger...   

In dit artikel vertel ik waarom ik een mast bouw, wat er bij komt kijken en welke keuzes ik gemaakt hebt. Daarnaast nog een beschouwelijk stukje om mee te beginnen.  Ik merk dat de wereld en de mensen wel veranderen. En wat mij betreft, niet altijd ten goede. Een halve eeuw geleden waren de mensen nieuwsgierig, stonden open voor nieuwe dingen, experimenteerden en lieten anderen de ruimte om hetzelfde te doen.  Tegenwoordig lijkt het wel alsof de mensen precies het tegenovergestelde nastreven. Hun leven moet zoveel mogelijk aan "de" norm voldoen. En de norm wordt gedicteerd door soapseries, televisieopinies en influencers. En deze norm geld dan automatisch ook voor anderen.  De "ik" is het middelpunt van de wereld. En alles wat anders is dan de eigen "ik" is eng, een bedreiging en moet bestreden worden. Terwijl die eigen "ik" tegelijkertijd steeds minder wordt door het conformeren aan de "norm". En het lijkt wel dat dit "nieuwetijdsfacisme" alleen maar groter wordt. Als radioamateurs merken we dit vooral als het om antennemasten gaat. Steeds vaker volgt er een zee van bezwaarschriften op een vergunningsaanvraag voor een mast. Zeker in dichtbevolkte gebieden waar de mensen zo dicht op elkaar wonen dat ze elkaar niet kennen. Veelal opgehitst door één of twee bewoners worden petities ondertekend, bezwaarschriften ingediend en mensen het leven zuur gemaakt zonder enige echt legitieme ervaren overlast, zonder het gesprek aan te gaan.    Daar waar een nieuwe mast schaduw op de zonnepanelen van de buurman geeft zou een bezwaar gerechtvaardig zijn. Maar in de meeste gevallen zijn de argumenten van de categorie: "ik vind het lelijk", "ik wil het niet", "ik snap het niet", "het voldoet niet aan mijn norm"....  Met als gevolg langdurige juridische trajecten met eigenlijk alleen maar verliezers. Hoe keren we het tij? Waar is de verdraagzaamheid en waar zijn de vrije geesten gebleven? Totzover het beschouwelijke deel. Laat ik het over de techniek hebben. 

Zelfvoorzienendheid en duurzaamheid zijn de belangrijkte aspecten bij de afweging hoe en wat voor mast het moet gaan worden. Zelfvoorzienendheid bij het bouwen en onderhouden van de mast. Duurzaamheid bij het gebruik en hergebruik van materialen. Ook op de langere termijn, tot en met het ooit afbreken en recylen.  

Ruimtelijke ordening

Ruimtelijke ordening betreft het passen van de mast in de regels van de overheid. Regels over wat de bestemming van jouw grond is. Wat je er wel of niet op mag bouwen. Het is zaak om deze regels te kennen en hier in ieder geval rekening mee te houden bij het ontwerp. Het ontwerp passend aan de regels maken is honderd maal makkelijker dan de regels passend aan jouw ontwerp maken. Het bestemmingsplan Oosterwold geeft een vrijstelling voor het plaatsen van antennemasten tot een hoogte van maximaal 5 meter.  Dat is leuk voor een kleine televisie antenne op je dak, maar als radioamateur is deze 5 meter meestal niet toereikend.  Voordat de omgevingswet van kracht werd begin 2024 kon je met de zogenaamde "kruimelgevallen" regeling afwijken van het bestemmingsplan voor een antennemast in het buitengebied tot maximaal 30 meter hoogte. 

De gemeente Almere heeft zelf ook beleid voor antennemasten voor radioamateurs.  In de Nota "Kleine Bouw" wordt gesteld dat er in principe medewerking wordt verleent voor een antennemast van maximaal 15 meter hoogt ten behoeve van van radioamateurs binnen de bebouwde kom, en 25 meter in het buitengebied. Dat is mooi. Dat hoef ik geen ambtenaren te overtuigen, niet te beargumenteren dat een mast nodig is voor recreatie, voor het uitoefenen van een hobby en dus onder de funcite "wonen" valt en niet onder "bedrijfsmatige activiteiten" en dat soort zaken die meestal niet mogen daar waar gewoond wordt. 

Er is ook een landelijk antennebeleid, maar dit beleid heeft alleen betrekking op antennes van mobiele telefoon operators, dus daar hoeven we geen rekening mee te houden. 

Nu met de omgevingswet is het allemaal wat difuus geworden.  De kruimelgevallenregeling is er niet meer.  Maar de Nota "kleine bouw" is een gemeentelijk beleidsstuk en nog steeds van kracht.  Op het omgevingsloket wordt nu een onderscheid gemaakt in klasses.  Antennemasten tot 20 meter vallen onder klasse 1. Dat betekend dat niet de gemeente een vergunningsaanvraag meer toetst, maar een commercieel bureau.  Deze moet je echter wel zelf per uur betalen. Daarnaast betaal je ook nog gewoon de leges bij de gemeente. Hierdoor zal je een tienvoud aan kosten kwijt zijn als voor de invoering van de omgevingswet.  Antennemasten boven de 20 meter hoogte worden nog door de gemeente  beoordeelt. En tegen alleen de standaard leges. Groter is dus goedkoper. 

Daarnaast ziet de gemeente de masten het liefst achter de voorgevel op het achterererfgebied. En voor Oosterwold geld dat dit ook op roodkavel moet zijn.  De plek die ik gekozen heb voldoet aan deze eisen en ligt het verst af van mijn buren. Ook heb ik een bos tussen de buren en de mast aangelegd. Verder is er geen welstandstoetsing in Oosterwold. Hier ben ik blij om, want mijn ervaring is dat een welstandscommissie niet vaak het vermogen heeft om uiterlijk en noodzaak te scheiden. 

Leuk weetje:  alle antennes van radioamateurs moeten worden opgenomen in het landelijk antenneregister.  Hier kun je zien welke antennes er in jouw buurt staan, en wat de toepassing is. Let op, antennes van de overheid zelf, zoals C2000 antennes staan er dan weer niet in. 

Uitvoering

Staal? Aluminium? Getuid? betonnen voet? uitschuifbaar? Mobiel? Allemaal mogelijkheden die om de hoek komen kijken. Een stalen mast is relatief goedkoop en heel sterk. Echter alleen te verplaatsen en te plaatsen met een hijskraan.  Ik heb wel een graafmachine tot mijn beschikking maar geen hijskraan. Aluminium is dus een betere keuze.  Een vrijstaande mast, dus zonder tuidraden, heeft een stevige fundering nodig. Zeker 6 kubieke meter beton. Waarbij dan ook weer heipalen nodig zijn. En ook de uitvoering van de mast zelf is complex en hiermee duur.  Het voordeel is dat als hij eenmaal staat hij makkelijk in en uit te schuiven is voor onderhoud of werkzaamheden aan antennes.  Een getuide mast is licht van constructie. Hierdoor simpel met een lier op te richten is. En een lier heb ik op de Land Rover.  Nadeel is dat er tuidraden nodig zijn, waardoor het geheel meer ruimte inneemt op de kavel. Een dergelijke mast is makkelijk te verplaatsen, mocht dat nodig zijn. Een blok beton van 6 kuub, met bijbehorende heipalen is een stuk definitiever.  Ook een mobiele mast is een overweging. Mocht de omgevingsvergunning niet rondkomen dan kan een mast op een aanhanger, een oude hijskraan o.i.d. een oplossing zijn.  Er zijn vorig jaar prachtige Salzgitter masten door Defensie afgestoten 30meter hoog. Maar deze gingen toch nog wel voor 10k weg. Ook de toekomst is een factor.  Ik ben nu bijna 60.  hoelang zal de mast staan?  10 jaar?  20 jaar?  Wat is de millieubelasting van 6 kuub gestort beton in vergelijking met een paar losse legoblokken die je later weer kan hergebruiken?  Zeker in Oosterwold waar duurzaamheid een belangrijke ambitie is.  Tweedehands materialen en herbuikbaarheid zijn eigenlijk de belangrijkste criteria. Dit maakt een omgevingsvergunning dan misschien wel weer lastiger omdat bij tweedehands materialen meestal geen specificaties of certificaten zitten. En ook omdat milieufactoren, duurzaamheid etc geen criteria zijn bij vergunningsverlening.  

Ik heb gekozen voor betonnen legoblokken als fundering van de schotels en tuipunten van de mast.  Deze zijn makkelijk verkrijgbaar en makkelijk weer her te gebruiken.  Er gaan dan ook geen grondstoffen verloren waardoor dit de meest duurzame oplossing is. Het is wel wat lastiger te verplaatsen dan ter plekke beton storten. Ieder blok weegt 600kg Met mijn graafmachine kan ik ze niet optillen, maar ik kan ze wel verslepen en kantelen.

Hier ben ik met mijn kraantje de betonblokken voor de tuipunten van de mast aan het ingraven De blokken komen een halve meter onder het maaiveld. Om de blokken zit een RVS staalkabel van 10mm. Deze kabel is het enigste wat straks boven de grond komt.  Om de staalkabel zit een tyleen beschermingsbuis om beschadiging door het schuiven langs het beton te voorkomen.

De kabels van de mast gaan onder de grond door een mantelbuis naar de UN-shelter.  hierin zitten ze op een patchpaneel aangesloten.

De binnenkant van de UN-shelter.  Links voorin staan de zenders/ontvangers en systemen om de antennes en andere hulpapparatuur te bedienen.  Meer naar achter is het knutselgedeelte. Hier vind je de soldeerbout en diverse meetapparatuur om schakelingen te testen of/en af te regelen.  Aan de rechterkan zie je de kaartenwand met diverse radioamateurkaarten.    Helemaal achterin is de bediening van de verwarming/airco van de shelter.

Nu is de schapenweide waar de schapen en kippen lopen publiek toegankelijk.  Om te voorkomen dat kinderen in de mast klimmen staat er een hekje om de voet van de mast.   Op de witte beugel komt het weerstation.

Om de mast te draaien heb ik gekozen voor een "standaard" wormwielvertraging met een zo groot mogelijke vertraging;  1:152.  Hierop zit ene driefase motor die ik aanstuur met een frequentieregeling.  Dit is een beetje een experiement aangezien frequentieregelingen bekend staan als enorme stoorbronnen.  Dat wil je zeker niet dicht bij je antenne hebben. De relatief grote motor heeft het voordeel dat ik de antenne snel kan richten.  Het topdeel van de antenne, zeg maar het draaiende deel steunt op een apart steunlager om het gewicht van de antennes niet op de wormwieloverbrenging te hebben. Met een flexibele koppeling worden schokken opgevangen. Wat nog even een uitdaging wordt is de uitlezing van de richting (azimuth) en de eindstoppen. De as van de antenne loopt door het wormwielhuis en gaat hieronder over in een asje van 8mm.   Hier komen twee eindschakelaars en een potmeter op.
		De frequentieregeling komt in deze roestvrijstale schakelkast. Tevens is hier ruimte voor klemmenstroken om signaalkabels in de mast en kabels onder de grond met elkaar te verbinden. Onder de schakelast zitten de mantelbuizen naar de UN container en de schotelantennes.   Ook zie je hier de aarding en bliksemafleider.  Dit is een verkoperde stalen staaf die 6 meter diep in de grond zit.